Dokieli (dokie.li) Nedir?

Daha önce Mastodon ve Beaker Browser ile ilgili yazılar yazmış ve merkezsizliğe dair temel bilgiler aktarmaya çalışmıştım. Daha detaylı örnekler vereceğim zamanın gelmesini sabırsızlıkla beklediğimi vurgulamak isterim. Bu yazıda sürecin devamı niteliğinde, yine merkezsiz / dağıtık tartışmaları içerisinde bahsi geçen uygulamalardan biri olan ve odağına akademik yayınları alan dokieli‘den bahsetmek istiyorum.

Dokieli

Dokieli (dokie.li), açık kaynaklı olarak geliştirilen, istemci taraflı yönetilebilen, merkezsiz / dağıtık (decentralised) bir makale yayınlama editörü. Aynı zamanda yayınlanan makaleler merkezinde not ve sosyal medya etkileşimlerini (paylaş, beğen, ek yap, alıntıla…) de merkezsiz bir şekilde yönetmeyi mümkün kılmakta. Veri Linked Data prensipleri çerçevesinde temsil edilir. Diğer spesifikasyonlar için Dokieli GitHub reposunu incelenebilirsiniz¹. Ayrıca, examples in the wild sayfasından² da dokieli aracılığıyla oluşturulan ve yayınlanan makalelerin bir listesine ulaşabilirsiniz. Uygulama kullanımı, üyelik ve diğer tüm işlemler ise dokie.li adresi üzerinden gerçekleştirilmekte³.

Dokieli, herhangi bir kaynak, yönetim ve merkez noktası barındırmaz ve ifade özgürlüğü, merkezsizlik, birlikte çalışabilirlik ve erişilebilirlik prensiplerini göz önünde bulundurularak inşa edilmiştir. Bu yapı aslında veri okumak ve yazma işlemleri için bir Linked Data REST API‘sidir.

Dokieli, single-page application (spa) (herhangi bir dokieli embedded makale ile ilişkilenebilir) ve tarayıcı eklentisi (repository import ile, doğrudan Chrome ve/veya Firefox eklentisi olarak) kullanılabilmektedir.

Dokieli Kullanımı

dokie.li³ adresini veya dokie.li aracılığıyla oluşturulmuş bir makaleyi görüntülediğinizde, sağ üst köşede yer alan hamburger menü aracılığıyla pek çok işlem yapabilirsiniz. Diğer yandan, yine makale üzerinde bir cümle seçtiğinizde de beğen, paylaş, alıntıla gibi bazı özellikler ortaya çıkacaktır.

Bir makale üzerinde işlem gerçekleştirildiğinde bu bilgilerin local.Storage alanına kayıt edildiğini görebilirsiniz. İlgili işlem çerçevesinde elbette bu işlemler de kontrol edilebilmekte. Ayrıca, dokieli tarayıcıdaki makaleleri düzenlemek, doğrudan sunucu depolamasına kaydetmek ve/veya ortak çalışanlara erişim sağlamak için Linked Data Platform W3C standardını temel alan Solid benzeri⁴ platformlarla da iletişim kurabilir. Solid, WebID ile kimlik, Web Erişim Kontrolü (Web Access Control) ile erişim kontrolü ve merkezi olmayan kişisel veri yönetimi için gerekli olabilecek diğer geliştirmeleri içerir. Bu sayede, dokieli makalelerini özel veya genel olarak kişisel bir çevrimiçi veri deposunda (veya WebID’lere sahip diğerlerine sınırlı erişim) saklayabilir, ayrıca bu alanı ek açıklamalar ve bildirimler (ve diğer uygulamalar tarafından oluşturulan veriler) için kullanılabilir.

Adım adım ilerleyelim. İlk işlemimiz kendimize gerçekleştireceğimiz işlemlerde kullanmak amacıyla bir card oluşturmak olsun. Bu işlem için solid.openlinksw.com⁵ ve/veya OpenID Connect hesabı kullanılabilir⁶. Ayrıca, gerekli olan düzenlemeler için solid kullanıcı rehberi olarak hazırlanan userguide yazılım havuzundaki (repository) adımları uygulayabilirsiniz.

Edindiğimiz card URI ile etkileşimlerimiz profilimizle ilişkilendirilir⁷. Örneğin, dokie.li ile oluşturulmuş ve yayınlanmış makalede, sağ üstte yer alan hamburger menüyü tıklayarak ya da makale içerisinde bir metin seçerek görüntülediğimiz özellikler için bu URI kullanılmalıdır. O helde, hamburger menüyü tıklayarak Sign-in ile oturumumuzu başlatalım ve açılan pencerede yer alan WebID bölümüne card URI’mizi girelim.

Oturumun başlaması ile birlikte kullanıcı adımız ilgili alanda görüntülenecektir. Artık makale yazarına mesaj gönderebilir, makalenin izinleri dahilinde kayıt etme, düzenleme gibi işlemler gerçekleştirebilir, makale üzerinde alıntılama, beğenme/beğenmeme, paylaşma gibi eylemler gerçekleştirebiliriz. Makale üzerindeki etkileşimler işaretlenerek (highlight) kayıt altına alınır.