İş Zekası (Business Intelligence) Nedir?
Rekabetin globalleştiği pazarlarda “başarı” yeni pazar koşullarına ve tüketici beklentilerine en hızlı cevabı verebilmekle eş anlamlı hale geldi.
Bu anlamda edinilen ve kullanılan her bilgi kırıntısı sahip olunan en önemli değer olarak nitelendirilebilir. Değer zinciri içerisindeki her adımda gerçekleşen veri akışının bir marka ve ürün için hayati önem taşımasının yanı sıra potansiyel yeni girişimler ve sorunlara yönelik çözümler için de kaynak teşkil etmekte. Peki iş zekası ve iş analitiği bu akış içerisinde ne tür bir fayda sağlıyor?
İş zekası ve İş Analitiği
Operasyonel işlemler, satış kanalları, pazar değişimleri, tüketici beklentileri ve geri bildirimleri, rakiplerin tutumları için sayısız farklı noktadan sayısız ve sürekli bir veri akışı gerçekleşiyor. Gerçekleşen bu veri akışı içerisinde anında değerlendirmeler yapabilmek ve bu değerlendirmelerin sonucu olarak tepki verebilmek için saniyelerle yarışılmakta. Genellikle farklı yazılımlar üzerinden elde edilen bu çıktıların derlenmesi, yönetimi ve analizi sürecinde daha pratik ve entegre çözüm arayışları söz konusu. “Big Data” olarak ifade ettiğimiz bu veri yığınının hızlı ve etkili bir şekilde uygun sorular etrafında geçerli cevaplar oluşturulabilmesi şirketlerin bilgi/analiz ve raporlama birimlerine yoğun bir iş yükü anlamına gelmekte. Elbette verinin anlamlandırılması aşamasında da soruların doğru sorulması ve duruma göre yeni sorularla verilerin test edilmesi de oluşturulacak değerlendirme ve strateji planlamaları için kritik bir öneme sahip. İşte bu noktada verilerin anlamlandırılarak bilgiye dönüştürülebilmesi esası yatıyor. Dönüşüm sürecini aşağıdaki görselle örneklendirmek mümkün.
Verinin bilgiye dönüştürülmesi, sorular etrafında yorumlanması ve yorumların sonucunda olumlu ve/veya olumsuz kararların alınabilmesi için etkin bir süreç yönetimi gerekmekte. İhtiyaç duyulduğu anda erişilebilen bilgi bir çok açıdan (bütçe yönetimi, konumlandırma, ürün ve servis geliştirme, süreç iyileştirme, çalışan motivasyonu vb.) rekabet içerisinde güçlü kalmayı ve öne çıkmayı kolaylaştırıyor.
İş Analitiği
Son yıllarda tüm bu ihtiyaçlar çerçevesinde, veriyi daha etkin kullanma ihtiyacına uygun olarak bir çok iş analitiği uygulamasının yanı sıra yeni programlama dilleri de geliştirilmeye başlandı. Bu sayede, şirketler içerisinde bulundukları veri havuzuna en uygun çözüm yöntemlerini değerlendirebilmeye ve kullanmaya başladılar. Peki, kullanıcılara ve dolayısıyla şirketlere sunulan başlıca çözümler neler?
- Hızlı ve ihtiyaca uygun çözümleme,
- İlgili ve doğru verileri derleme ve analiz edebilme,
- Raporları ihtiyaçlara göre özelleştirebilme ve planlayabilme,
- Genel bir perspektif içerisinde süreci kontrol edebilme,
- Veriye dayalı karar mekanizmaları oluşturabilme.
Elbette elde edilen faydaları daha da detaylandırmak ve genişletmek mümkün.
İş Zekası Uygulamaları
İhityaç duyulan veriye erişmeyi ve bu veriyi bilgiye dönüştürmesi sağlayan iş zekası uygulamalarına başta finans olmak üzere bir çok sektörde ve her ölçekteki firma tarafından ihtiyaç duyulmakta. Verimli bir iş yönetiminin karşılığı olarak rekabet ortamında öne geçmek ve avantajları erken fark etmek için kullanılan bu uygulamalardan birkaçından ayrıca yazılar halinde bahsedeceğim. Bu araçlardan birkaçına, bağımsız araştırma kuruluşu Gartner tarafından sunulan liste üzerinden kısaca ilk 10’a göz atmak gerekirse marka ve araç bağlamında şöyle bir sıralamayla karşılaşmaktayız1.
- Tableau
- Microsoft (Microsoft Power BI, Microsoft SQL Server Reporting and Analysis Services)
- Qlik
- Sisense
- Alteryx
- SAP
- TIBCO Spotfire
- IBM Cognos Business Intelligence
- Microstrategy
- Oracle (Oracle Big Data Discovery, OBI 12c, Oracle Data Visualization Desktop)
Elbette bu listede yer alan uygulamalar kullanıcı geri bildirimleri ve verilen puanlara göre belirlenmiş durumda. Ürünler bazında değerlendirme yaptığımızda ise lider IBM görünüyor. Cognos ve SPSS gibi bir çok alanda oldukça yaygın kullanıma sahip uygulamaları bünyesinde barındıran IBM, Business Analytics and Optimization (BAO)2 olarak ifade ettiği bu alanda oldukça güçlü bir konuma sahip. Kapsayıcı çözümler sunmanın yanı sıra uygulamalarla ilgili güçlü bir danışman ağına da sahip olan firmanın ardından vizyonu ile Oracle listede yerini alıyor. Oracle, Business Intelligence Foundation Suite3 ile veri depolama sürecinden analiz aşamasına kadar tüm ihtiyaçlara çözüm üretme hedefiyle hareket ediyor. Yer alan diğer uygulamalar ise platform, kullanım kabiliyeti, özelleştirilebilme gibi değerlendirmeler içerisinde liderliğe sahipler. Benim özellikle üzerinde duracağım ve örneklendirmelerle devam edeceğim uygulamalar ise Tableau, Alteryx, Knime ve RapidMiner olacak. SAP ve SPSS yüksek lisans döneminde kullandığım uygulamalar olsalar da kişisel olarak tercih etmemekteyim, bu nedenle gerektiği ölçülerde bahsetmenin daha uygun olacağını düşünüyorum. Diğer yandan ise Alteryx ile ilişkili olarak da R dili ilişkilerinden de bahsedeceğim.