No-code & Low-code Nedir?

Dijital ürün fikirleri ve geliştirme süreçlerinde kaynakların efektif kullanımı, geriye dönük iyileştirmelerin yapılması, yeni özelliklerin eklenmesi, takıma eklenen yeni takım arkadaşlarının sürece hızlı bir şekilde adapte olabilmesi gibi pek çok konu başlığının özenle yürütülmesi gerekmekte. Bu gibi durumlarda küçük ekipler ve çok kompleks olmayan projeler için önerdiğim bir çözüm yöntemi mevcut; low-code ve no-code çözümler.

Son 1 yıldır, özellikle Zapier ve Typeform bağlamında pek çok pazarlama otomasyonu sürecine tanıklık ettim. Kullanıcılardan formlar aracılığı ile veriler toplanmasından servisler arasında verinin dağıtımına küçük - büyük pek çok marka tarafından tercih edilen bu ilişkilendirme biçimleri hem olası kullanıcı kaynaklı hataları minimize ederken hem de sürekli bir veri akışını oldukça düşük maliyetle ve neredeyse sürekli bir şekilde gerçekleştirebilme imkanı da sunmakta^{1 2}.

Bu konuya dair daha önce yayınladığım Pazarlama Otomasyonu ve İzleme İşlemleri başlıklı yazıya bir pazarlama otomasyonu örneği olarak göz atabilirsiniz. Diğer yandan, eğer otomasyon süreçlerine aşina değilseniz otomasyon araçları ve benzeri diğer çözümler için Verimlilik & Üretkenlik, Pipedream Nedir? Nasıl Kullanılır? ve IFTTT, Zapier, Power Automate ve Tonkean ile ilk adımı atabilirsiniz.

Şimdi, gelelim asıl konumuza.

No-code ve Low-code Nedir

No-code (kodsuz), en yalın şekilde ifade etmek gerekirse, bir görsel yazılım geliştirme metodudur. Low-code sistemlerde ise ise gerek duyulması durumunda sürece kod yazarak katkı sağlanabilmesini mümkün kılar³.

No-code platformlarda (NCDP) genelde önceden hazırlanmış şablonlar tercih edilirken low-code sistemlerde özelleştirmeler için kod yazılabilmekte. İki terim arasındaki bu temel farklılıklara rağmen sıklıkla birbirinin yerine kullanılabilmekteler. Ancak, bu durum her iki metodun da hızlı yazılım geliştirme metodunun alt kolları olduğu gerçeğini değiştirmiyor⁴.

Gartner, 2021 yılında paylaştığı araştırma raporunda 2024 yılına kadar uygulama geliştirmenin %65'inin low-code platformlar aracılığı ile ele alınacağını tahmin ediyor⁵.

Yani, bir yazılım geliştirmek için satır satır kod yazmak yerine bir GUI aracılığı ile sunulan, özelleştirilmiş işlem yeteneklerine sahip çeşitli (matematiksel ve mantıksal işlemler, görsel elemanlar, sıralı işlemler, vb.) araçlar kullanılır. Çoğu zaman sürükle bırak yöntemi ile ilişkilendirilebilen bu araçlar sayesinde çok kompleks olmayan işlemler bir akış çerçevesinde ele alınabilir. Örneğin, bu tür araçlarla teknoloji okur yazarlığı olan bir kişi neredeyse hiç kod yazma ihtiyacı duymadan kolay ve hızlı bir şekilde işletmeler için iş akışları⁶ tasarlayabilir, bir blog ya da e-ticaret sitesi⁷, sosyal medya platformu, mobil oyun, chat ya da bir CRM uygulaması hazırlayabilir veya var olan projeye müdahale edebilir⁸.

Pek çok projenin insan gücü, yetersiz kaynak veya öğrenme eşiği gibi nedenlerle ağır aksak geliştirildiği ya da artıl durumda bırakıldığı düşünülürse no-code ve low-code çözümler ile projelerin hayata geçirilmesi, bakım ve yeni özelliklerin geliştirilmesi çok daha etkin bir şekilde ele alınabilir. Elbette sistemin ne kadar kompleks olacağı ve hangi özelliklerin ne şekilde ele alınacağı önceden planlanmalı, çok kompleks işlemler, güvenlik, yüksek hız ve performans gibi gereksinimleri yine özel olarak kodlanarak sürece dahil edilmelidir^{9 10 11 12}.

Görsel Geliştirme

Görsel geliştirme, bir geliştiricinin kompleks olmayan gereksinimler için kod yazmaya odaklanması yerine GUI aracılığı ile sürükle-bırak ile gereksinimleri karşılayabilmesi olarak ifade edilebilir. Özellikle WordPress kullanıcılarının aşina oldukları tema düzenleme ve geliştirme çözümü olan builder'lar (RAD çözümleri de bu noktada değerlendirilebilir^{13 14 15}) veya sayfa tasarlamaya yarayan visual composer'lar örnek olarak değerlendirilebilir. Daha kapsamlı çözümlerde (VPL gibi¹⁶) kullanılan elemanlar kontroller gerçekleştirebilir, tetikleyicilerle ilişkilendirilebilir ve veri alışverişi gerçekleştirebilir.

Bazı Önemli No-code Geliştirme Platformları

Aşağıdaki listede yer alan bir ya da birkaç platformu duymuş ve hatta kullanmış olmanız oldukça muhtemel. Şimdilerde oldukça popüler bir çözüm yöntemi olan bu sistemlerin izlerini 1980'lerin başına değin izleyebilmek mümkün⁴.

Elbette bu listenin kapsamını daha da geliştirebilir ve pek çok çözümü dahil edebiliriz^{2 17 18}. Ancak, şimdilik konuyu daha dar bir bağlamda tutmakta fayda var. Bazı öne çıkan örnek servisler & platformlar için öneriler başlığına bakabilirsiniz.

Avantajları ve Dezavantajları

No-code ve low-code platformları yazılım geliştirme sürecini tamamen değiştiren yeni bir konsept olarak ele almak veya bu şekilde ifade etmek doğru değil. Ancak, var olan geliştirme sürecinde rol verilmesi faydalı olacak bir enstrüman olarak değerlendirmek oldukça mümkün^{19 20 21}.

Avantajları

Bir NCDP kullanımına yönelik olarak şu faydalardan bahsedilebilir:

Erişim

No-code ve low-code platformların çeşitlenmesi ve sundukları özelliklerin gelişmesi ile birlikte potansiyel uygulama yaratıcılarının sayısı kodlama becerisine sahip kişilerle sınırlı kalmayıp internet erişimi ve işlevsel iş zekasına sahip herkese doğru genişliyor.

Çeviklik

Formlar, iş akışları ve veri görüntüleme gibi ortak ihtiyaçlar için bir dereceye kadar şablonlar ve kılavuzlarla birlikte yönetilebilir kullanıcı arayüzleri ile ele alınabilmekte. Bu sayede ek görevler ve bürokratik süreçler yerine içerik oluşturucuların uygulama oluşturma sürecinin bölümlerini hızlandırabilmesi de mümkün hale gelmektedir.

Zenginlik & Çeşitlilik

Kullanım alanları ve olanaklarının artması ve bununla birlikte kullanım yaygınlığı kazanılması ile birlikte kullanıcıların belirli iş ihtiyaçlarını karşılayan uygulamalar tasarlamasına, geliştirmesine ve dağıtmasına olanak tanıyan yeni özellikler ve entegrasyonlar ortaya çıkmaktadır.

Dezavantajları

Elbette no-code ve low-code sistemleri sihirli bir çözüm olarak düşünmek doğru olmayacaktır. Bazı önemli hususların da göz önünde bulundurulmasında fayda var.

Kompleks Yapılar

No-code ve low-code sistemler genelde sıklıkla karşılaşılan problemler odak noktası alınarak geliştirilmekteler. Kimi zaman basit bir işlemi yapmak için birden fazla sistem arasında ilişki kurmak gerekebilir. Bazı durumlarda bu ilişkiler bütünü de istenen çözümü sağlamayabilir. Bu gibi durumlarda servis düzeyinde de olsa geliştirme yapmak gerekebilmektedir.

Öğrenme Eşiği

Kimi uygulamaları öğrenmek çok kısa zaman alsa da kimileri için süreç daha çetrefilli bir hal alabilmektedir. Bu nedenle, platformların tercihinde topluluk, eğitim içerikleri, tartışma grupları gibi kaynakçalara da göz atmak faydalı olacaktır. Bazı platformlar ayrıca kendi ekosistemleri içerisinde geliştirmeler ve geliştirici desteği de sunabilmekteler.

Güvenlik

No-code ve low-code çözümler, sahne arkasında neler olup bittiğinin görülmesine izin vermez. Çoğu platform bir firma çatısı altında kapalı olarak geliştirilir.

Platform Bağımlılığı

Platform bağlılığı neticesinde devamlılık & sürdürülebilirlik endişesi ortaya çıkabilmektedir. fiyat politikasındaki değişiklikler, güvenlik veya sistem problemleri bütüncül bir sorun haline gelebilmektedir.

Gizlilik

Veriler ilgili platform bünyesinde tutulur. Bu bilgiler dışa kapalı ve belirli güvenlik standartları çerçevesinde korunurlar. Ek olarak, veriler kullanıcılar tarafından görünmez ve platform içerisinde yönetilirler. Ancak, yine de riskli bilgilerin kullanıcı hatası sebebiyle platform dışına çıkması ve servisler arasında dağıtılması mümkün hale gelebilmektedir. Bu nedenle güvenlik ayarlarının sınırlandırılması, plansız değişikliklerin önlenmesi, test süreçlerinin etkin yürütülmesi, erişim kontrollerinin sıklıkla gözden geçirilmesi, riskli özel bilgilerin şifrelenerek güvenli API endpoint'ler aracılığı ile iletilmesi faydalı olacaktır.

Öneriler

Geçtiğimiz günlerde Bubble uygulaması ile ilgilenmeye ve kendi kullanımım için daha önce oluşturduğum uygulamaları bu platform üzerinden yeniden ele almaya başladım^{22 23}. Bu konuda notlarımı ayrıca paylaşacağım. Diğer yandan, form işlemleri için de Typeform'un yanı sıra Tally uygulaması ile de oldukça vakit geçirmekteyim. Bir form örneği olarak Web Analitiği - E-Ticaret İşlemleri formunu inceleyebilirsiniz. Bu süreç ile birlikte veri analitiği ve görselleştirme süreçlerinde sıklıkla tekrarlanan işlemleri mini uygulamalar haline getirip Ürünler bölümünde yer vereceğim. Elbette bu süreç ile ilgili ayrıca bilgiler paylaşmaya özen göstereceğim.

Diğer yandan, aşağıda tablo olarak inceleyebileceğiniz bazı örneklere ve faydalı olabileceğini düşündüğüm kaynaklara yer verdim.

Türkiye’den çıkan örnekler; JotForm, UserGuiding ve Code2

Yukarıdaki örnek platformların çoğu kendi eğitim ve toplulukları üzerinden pek çok içerik paylaşmakta. Ancak, bu içeriklerin yanı sıra takip edilebilecek farklı eğitim kaynakları da mevcut.

Yukarıdaki eğitim kaynaklarının yanı sıra Product Hunt'ta da listelenen Become a Nocoder de başlangıç için oldukça faydalı olacaktır²⁴. Ayrıca Indie Hackers ve WeAreNoCode da takip listesine eklenebilir.

İş olanakları için ise aşağıdaki platformlara göz atılabilir:

Sonuç olarak, no-code ve low-code uygulamaların ve bu uygulamaların geliştirileceği platformların ilerleyen zaman içerisinde bir fark yaratacağı aşikar. Güncel durumda yetenekler platformlar ve/veya platformlar içi yetenekler bağlamında bazı sınırlara sahip olsa da gelişen ve ucuzlayan teknolojiler ile birlikte bu farklılıkların daha da azalacağı söylenebilir.